فرهنگ خواندن مدرسه

(لیزنا، گاهی دور/ گاهی نزدیک ۱۸۰): دکتر سید مهدی حسینی، عضو هیئت علمی دانشگاه کردستان: هنگامی که فارغ التحصیلان دوره دبیرستان مورد ارزیابی قرار می‏گیرند، درصد افرادی که در مهارت خواندن و نوشتن به شیوه‏ای رضایت بخش عمل کنند، اندک است. تقریباً نظر بیشتر استادان دانشگاه این است که دانشجویان تازه وارد در زمینه خواندن و نوشتن مهارت پایینی دارند و کمیت و کیفیت خواندن این افراد به عنوان برونداد نهایی نظام آموزش و پرورش ( به جزء درصدی خیلی ناچیز) بسیار پایین است. یعنی افزون براینکه اندک می‏‏خوانند و به ندرت می‏نویسند، کیفیت خواندن و نوشتن آنان نیز خیلی ابتدایی و ناکارآمد است. این وضعیت ناکارآمد در مقایسه آموزش ۱۲ ساله یک فرد بسیار نگران کننده است. یعنی دوازه سال آموزش نتوانسته است دانش‏آموزان را در زمینه مهارتهای ابتدایی و پایه ارتباطی با استفاده از زبان به سطحی برساند که فرد بتواند به شیوه‏ای کارآمد از آن استفاده نماید. با چنین وضعیتی، طرح پرسش درباره ریشه‏های این ناکارآمدی بسیار اساسی است و پاسخ به آن اهمیت بالایی دارد.

هنگامی که همین پرسش ساده اما اساسی، درباره مهارت خواندن دانش‏آموزان مطرح گردد، معمولا با پاسخ‏های کلیشه‏ای مواجه می‏شویم که هیچکدام علت اصلی نیستند. به عبارت دیگر، اگر از معلم یا مدیر مدرسه پرسیده شود که علت ضعف دانش‏آموز  X درخواندن چیست؟ بسیاری از پاسخهای زیر به دنبال آن می‏آید:

استعداد دانش آموز پایین است.

پایه دانش‏آموز ضعیف است یا معلم سال قبل اصلا درس نداده است

کلاس چند پایه است و فرصت کافی نداریم.

تعداد دانش‏آموزان زیاد است و فرصت پرداختن به آموزش همه برای معلم ممکن نیست.

وقت آموزش کم است و حجم کتاب زیاد است.

دانش‏آموزان انگیزه کافی برای یادگیری ندارند. یا با دیدن این همه فارغ التحصیل بیکار در خانواده و جامعه انگیزه برای دانش‏آموزان باقی نمانده است.

دانش‏آموزان دو زبانه نمی‏توانند به زبان مسلط شوند.

فضای مجازی و رایانه مانع درس خواندن و مطالعه است.

نگارنده قبول دارد که این عوامل دخالت دارند. اما، زیر بستر یا عوامل زمینه‏ای مهمتری وجود دارد که معمولاً بیان نمی‏شود. این عوامل زمینه‏ای با بحث درباره فرهنگ خواندن مدرسه قابل تبیین است.

فرهنگ مدرسه

 مجموعه‏ای از باورها، ارزشها، آداب، سنتها، هنجارها و اقدامات مشترک اعضای یک گروه یا سازمان که نسبتا به صورت یک شکل و پایدار وجود دارد و توسط اعضای تازه وارد به گروه یا سازمان آموخته می‏شود و از نسلی به نسل دیگر منتقل می‏گردد، فرهنگ است.(Schein, ۲۰۰۴). فرهنگ مهمترین منبع ایجاد تغییرات در مدرسه است (Sergiovanni, ۱۹۹۶).

فرهنگ سازمانی دارای سه لایه است. به تعبیر ادگار شاین[۱] (۲۰۰۴) آنچه در سازمان به عنوان فرهنگ قابل مشاهده است، تنها قسمتی از کوه یخی است که روی آب مشاهده می‏گردد. بخش عظیمی از فرهنگ جزو دو لایه زیرین درون آب هستند. سطحی‏ترین لایه فرهنگ سازمانی را ما می‏توانیم مشاهده کنیم. چیزهایی که در اولین بازدید یا اولین تأثیر در سازمان دریافت می‏کنید. این سطح شامل تمامی نمودهای رفتاری است و از طریق رفتارها، گفتگوها، ارتباط‏ها، فضاها، ساختارها، فرایندها، رویه‏ها، آئین نامه‏ها، بخشنامه‏ها، گزارش‏ها، جلسات، گردهمایی‏ها و نشست‏ها، سمبل‏ها، جشنها، تولیدات، محصولات و خدمات، و تمامی نمادهای تعامل، تمرین، تکلیف، و مسئولیت‏ها قابل مشاهده است. طریقه اجرای اعمال که از طریق محیط می‏توان به آنها پی‏برد.

لایه دوم فرهنگ سازمانی اندکی پایین‏تر از سطح قرار دارد و به راحتی قابل مشاهده نیست. بلکه زمانی که از افراد درباره چرایی انجام کارها پرسیده شود، قابل درک هستند. این لایه از باورها، ارزشها، هنجارها، معانی مشترک، نگرشها، درک‏ها و مسائلی تشکیل شده است که زیر بنای رفتارها هستند و نمودهای رفتاری براساس آنها شکل گرفته یا اجرا می‏گردد.

پرداختن به پرسشهایی نظیر: چقدر عوامل آموزشگاه باور دارند که مهارت خواندن اساس پیشرفت تحصیلی است؟ ارزش دستیابی به مهارت مؤثر خواندن دانش آموزان نزد معلم و مدیر آموزشگاه از چه جایگاهی برخوردار است؟ باید و نباید‏های خواندن مدرسه کجاست؟ چرا؟ درست و نادرست رفتارها و فرایندها، امکانات و روشهای تدریس و پشتیبانی از خواندن در مدرسه کدامها هستند؟ سبب می‏شود که این لایه از فرهنگ مدرسه شناسایی شود.

لایه سوم فرهنگ سازمانی مربوط به مجموعه‏های ذهنی، پیش فرضها و مدلهای ذهنی درباره یک مسئله است. مدلهای ذهنی ناشی از باورها، هستی شناسی‏ها و پارادایم‏های افراد نسبت به مسئله مورد نظر است. دلیل بودن یک چیز. این لایه در ناخودآگاه افراد سازمان قرار گرفته است و معمولا طرح پرسش درباره آن کاری ناپسند تلقی می‏شود. رفتارهایی که به صورت ناخودآگاه درباره خواندن انجام می‏شود ناشی از وجود این لایه است.  

با توجه به لایه‏های سه‏گانه فرهنگ خواندن در آموزشگاه پرسشهایی مانند: نقطه شروع حرکت کجاست؟ چه کسی یا چه کسانی می‏توانند بیشترین تأثیر را بر فرهنگ خواندن آموزشگاه بگذارند؟ موانع موجود در راه این حرکت کدامند؟ نمودهای عملی لایه‏های سه‏گانه فرهنگ خواندن در آموزشگاه کدامند؟ اهمیت می‏یابد.

در حقیقت نیروی انسانی مدرسه بیشترین و مؤثرترین نقش را می‏توانند از خود به نمایش بگذارند. اگر بهترین قوانین و مقررات تدوین شود و بهترین امکانات فراهم گردد، اما مدیران و معلمان ندانند یا نخواهند از آن استفاده نمایند، قوانین به هیچ دردی نخواهد خورد. همچنین، اگر بدترین قوانین نوشته شود اما عوامل اجرایی در آموزشگاه بخواهند مخالف آن به شیوه درست رفتار کنند، مدرسه مسیر درست را طی خواهد نمود.

حال اگر این سه لایه را درباره خواندن در آموزشگاه مورد توجه قرار گیرد، می‏توان پی‏برد که فرهنگ کنونی آموزشگاه تقویت کننده خواندن است یا مانع آن. یافتن پاسخ پرسش‏هایی مانند نمونه‏های زیر می‏تواند تعیین کننده میزان همسویی فرهنگ آموزشگاه با رفتار خواندن باشد:

‏آیا شناخت واقعی از مهارت خواندن به عنوان رفتاری که باید آموزش داده شود، تقویت شود، تمرین شود، و به استقلال برسد وجود دارد؟

ارزش و جایگاه کسب مهارت در خواندن در فرایند آموزش نزد مدیر و معلمان و سایر عوامل آموزشی چقدر است؟

فرایندها، تعامل‏ها، محیط‏ها، برنامه‏ها، تمرین‏ها و محتوای برنامه‏های آموزشگاه تا چه اندازه فراهم کننده و تأیید کننده بستر و رفتار خواندن است؟

نمود عملی خواندن در رفتار، افکار، گفتگوها و محیط کاری مدیر، معلم و سایر عوامل آموزشگاه چه مقدار مشهود است؟

 

ممکن است گفته شود "در یک سیستم متمرکز دست و پا گیر نمی‏شود که برای خواندن کاری کرد. چون بسیاری از برنامه‏های مؤثر تدریس خواندن از سوی مدیران رده بالا طراحی می‏گردد و عوامل سطح آموزشگاه اختیار چندانی ندارند." این نظر تا اندازه‏ای درست است. اما "تغییر فرهنگ خواندن مدرسه نیازمند ایفای نقش رهبری است نه مدیریت بوروکراتیک." کسی یا کسانی به صورت آگاهانه و هدفمند می‏توانند فرهنگ خواندن را در آموزشگاه ایجاد و هدایت کنند، به شرطی که فرهنگ کنونی مدرسه و فاصله آن با فرهنگ خواندن را بشناسند، راه‏های دستیابی و اجرای آن را بدانند و با پشتکار آن را دنبال نمایند. به باور شاین (۲۰۰۴) اگر رهبر نتواند فرهنگ را بشناسد و آن را هدایت نماید، فرهنگ رهبر را هدایت خواهد کرد. وی فرهنگ و رهبر را دوروی یک سکه می‏داند.

هنگامی که یک گروه تشکیل می‏گردد برای دستیابی به اهداف، راه‏حلهایی توسط رهبر ارائه می‏شود. اگر این راه‏حلها موفقیت آمیز باشد، به تدریج باورپذیری و اعتماد به ایده‏های رهبر در گروه تقویت می‏گردد. نهادینه کردن رهبری در مدرسه بیشتر یک وظیفه فردی است تا نقش سازمانی. کسی که می‏خواهد رهبری فرهنگ خواندن آموزشگاه را برعهده گیرد باید فرهنگ کنونی آموزشگاه را بشناسد، فاصله آن را با فرهنگ مطلوب خواندن تعیین کند و برای دستیابی به آن براساس مدلها و پارادایم ها، ارزشها و مدلهای ذهنی خود درباره خواندن راه‏های عملی را طراحی و با پشتکار اجرا نماید.

شاید این پرسش مطرح شود که با این همه موانع، فرد در نقش رهبری چطور می‏تواند امیدوار باشد که جامعه مدرسه راه‏حل‏های وی را بپذیرد؟ در پاسخ باید گفت کاری بلند و سخت است اما نشد ندارد. اول باید در نظر داشته باشیم که این کار بزرگ را به قطعات کوچک قابل اجرا و کنترل تقسیم کنیم. بدیهی است که باید راه حلهای عملی کارآمد و اثربخش انتخاب کنیم و با یکی دو نفر از معلمان و دانش آموزان یا مدیر حرف شنو آموزشگاه شروع کنیم. شاید هم لازم باشد که اول با سرایدار شروع کنیم.

اندک اندک اما پیوسته باید تلاش کنیم به جایی برسیم که عوامل مدرسه تأثیر خواندن بر پیشرفت تحصیلی را درک کنند، دیدگاه مشترکی درباره فرهنگ خواندن آموزشگاه داشته باشند، دلیل اهمیت آن را درک کنند، بدانند که یادگیرنده درگیر در خواندن چه ویژگی‏هایی دارد، و به طور کامل از منابع، خدمات و برنامه‏های مرتبط با خواندن پشتیبانی نمایند.

اگر رهبر به صورت پایدار به چیزی علاقه‏مند باشد، این علاقه به یک بخش اصلی از فرهنگ آموزشگاه تبدیل خواهد شد. اما اگر رئیس مدرسه دارای علایق متفاوت و به صورت ناپایدار باشد و در برقراری ارتباط با کارکنان شفاف عمل نکند اولویتها و یاتصمیم گیری روشن و شفاف نداشته باشد، افراد برای فهمیدن آنچه در آموزشگاه رخ می‏دهد، وقت زیادی باید صرف کنند. در این صورت رئیس به صورت ناپایدار جزئی از فرهنگ آموزشگاه خواهد بود Thompson, ۱۹۹۳)).

برای اینکه مباحث نظری که اشاره شد قابلیت درک بیشتر داشته باشد، با بیان ویژگی‏های مدارسی که فرهنگ متناسب با خواندن دارند از ابعاد مختلف و در سطوح سه گانه فرهنگی صحبت خواهیم کرد.

ویژگی‏های یک فرهنگ حامی خواندن در مدرسه

ابعاد مختلف یک مدرسه عبارتند از نیروی انسانی (مدیر، معلمان، مشاور، کتابدار، کادر دفتری، نیروی خدماتی، نیروهای کمکی اجتماع مانند والدین، انجمن‏ها)، محیط فیزیکی، محیط مجازی، محتوا و محمل‏های آن، قوانین و آئین‏نامه‏ها، فرایندها، ابزارها و تکنولوژیهای آموزشی، تعامل‏ها، پارادایم‏ها، راهبردها، رویکردها، و میدان‏های تجربه. تمامی این ابعاد در سه سطح فرهنگی خواندن قابل بحث است. در زیر تلاش می‏شود با آوردن مثال‏هایی این ابعاد در ارتباط با فرهنگ خواندن روشن‏تر گردد.

ابعاد آموزشگاه		وضعیت در لایه سطحی	وضعیت در لایه میانی	وضعیت در لایه عمیق
نیروی  انسانی	مدیر	در دفتر کارش یا در معرض دید همکاران و دانش آموزن می‏خواند، در گفتگو یا سخنرانی او نتایج خواندن کتابها مشهود است.	برای رفتارهای کارکنان و دانش آموزان در زمینه خواندن ارزش قائل است. و آنها را تشویق به خواندن می‏نماید.	حاضر نیست دانش آموزان بدون دستیابی به سطح مناسب مهارت در خواندن به پایه بالاتر ارتقا یابند. از دیدگاه اول درست خواندن و زیاد خواندن اساس پیشرفت تحصیلی است.
	معلمان	در زمان استراحت یا زمانی که تدریس ندارند، کتاب می‏خوانند. در گفتارشان نتایج کتابخوانی قابل مشاهده است. روش تدریس و تشویق مؤثر به خواندن را در کلاس به کار می‏برند. بخشی از تدریس آنها با کتابهای غیر درسی است.	رفتارهای دانش آموزان را که نماد خواندن است ارج می نهند، از فعالیتهایی که نشان دهنده خواندن بچه هاست خوشحال می‏شود و آنها را تشویق می‏‏کند.	خواندن را یکی از بنیادی ترین و ضروری ترین مهارت یادگیری زبان و استفاده از آن می‏داند.
	کارکنان	کارکنان در زمانهای آزاد در آموزشگاه کتاب می‏خوانند و سایر اعضای آموزشگاه را به خواندن راهنمایی می‏کنند	برای کسانی که کتاب می‏خوانند نسبت به کسانی که کتاب نمی‏خوانند ارزش بیشتری قائل هستند و آنها را تشویق می‏نمایند	خدمات خود را در راستای تسهیل امور برای کسانی که خواندن انجام می‏دهند تنظیم می‏نمایند.
	مشاوران	شخصاً همواره کتاب می‏خوانند و در روشهای حل مسائل خواندن منابع را به دانش‏آموزان تقویت می‏نمایند.	خواندن را به عنوان یکی از اساسی‏ترین روشهای اصلاح وتقویت رفتار و مهارتهای دانش آموزان می‏دانند. منابع متون خواندنی را وسیله‏ای ارزشمند برای تقویت استقلال و خودباوری می‏داند	کتاب‏درمانی و خواندن‏‏درمانی را یکی از راه‏حلهای مؤثر مشکلات اخلاقی، فکری و رفتاری دانش‏آموزان می‏دانند.
	کتابداران	خود الگوی‏ رفتاری مناسبی از یک خواننده است. ضمن خواندن کتاب در محیط، تمامی خدماتش در زمینه توسعه خواندن در آموزشگاه است.	با معلمان در زمینه به کارگیری منابع غیر درسی موجود در کتابخانه و سایر مراکز صحبت نموده، برای آن برنامه‏ریزی نموده و اقدام می‏نماید. در راستای ترویج باورهای مبتنی بر واقعیت در سطح آموزشگاه به صورت بحث فردی و گروهی اقدام به روشنگری می‏نماید.	اخلاق حرفه‏ای کتابداری را رعایت کرده و با نهادینه کردن اصول این حوزه، تمامی بنیادهای فکریش در زمینه ترویج منطقی و مستدل خدمات کتابخانه و اثرگذاری با حداکثر ظرفیت منابع، امکانات، محیط و جامعه آموزشگاه است.
	دانش آموزان	با الگو قرار دادن رفتار مدیر، معلمان، کارکنان، مشاوران، کتابدار و سایر اولیای آموزشگاه کتاب می‏خواند و رفتارهای خواندن را تمرین می‏نماید. زمانهای آزاد را به کتابخانه می‏رود. برای انجام تکالیف و پاسخ به تمرینها افزون بر درسنامه از سایر منابع استفاده می‏کند. در گفتگو و نگارش خود از مطالبی که خوانده است استفاده می‏کند. بیشترین فعالیت و سرگرمی بچه در آموزشگاه مرتبط با خواندن است.	خواندن را پرستیژ و نشانه دانش‏آموز موفق می‏داند. براین باور است که خواندن ابزار موفقیت است. کتابخانه آموزشگاه را از اساسی‏ترین مکانهای یادگیری و پاسخ به مسائل می‏داند.	خواندن را امری مقدس و اجتناب تاپذیر تشخیص می‏دهد. خواندن را ابزاری اجتناب ناپذیر برای رسیدن به سطوح بالاتر آموزشی می‏داند.
	والدین	در خانواده می‏خوانند، برای پاسخگویی به مسائل از منابع مرجع استفاده می‏کنند. برای تشویق فرزندان خود هماهنگ با آموزشگاه از منابع و ابزارهای خواندن استفاده می‏کنند. عضو کتابخانه آموزشگاه و کتابخانه عمومی هستند و از آنها استفاده می‏کنند.	با کتابدار و معلمان، مدیر و سایر کارکنان مدرسه درباره کمبودها و اهمیت کتابخانه صحبت می‏کنند و آنها را حمایت می‏کنند. رفتارهایی که نمایانگر استفاده فرزندشان از کتابخانه است را ارج می‏نهند و تشویق می‏کنند.	خواندن را امری مقدس می‏دانند. خواندن را یک رفتار بنیادی برای موفقیت فرزند خود در آینده می‏دانند. مهارت در خواندن و استفاده دائمی از آن را ابزار پیشرفت تحصیلی می‏دانند.
	انجمن‏ها	فعالیتهای انجمنهای مختلف در سطوح معلمان، اولیا و مربیان و انجمن‏های محلی در راستای تقویت استفاده از کتابخانه‏هاست.	مصوبه‏ها و تصمیماتی که در انجمنها گرفته می‏شود، تأیید کننده اهمیت خواندن است و توسعه امکانات خواندن در آموزشگاه و کتابخانه‏های محلی را در اولویت قرار می‏دهد.	تلاش می‏کنند که رخدادهای اجتماعی و محلی دارای نمادها و نمودهای حاصل از پیشرفت و توسعه خواندن در جامعه باشد.
محیط	فیزیکی	کتابخانه آموزشگاه در مکانی مناسب از نظر دسترسی و فضا قرار داده شده است. مسیرهای منتهی به کتابخانه با نوشته‏های روی دیوار راهروها، کف سالن و تابلوهای راهنما مشخص شده است. روی دیوارها، تابلوهای اعلانات، حیات مدرسه و سایر مکانهای فیزیکی تابلوهای نقاشی، اطلاعیه‏ها و عکسهای تبلیغاتی نمادهایی از رخدادهای علمی، خواندن، افراد موفق خواندن به همراه جوایز و آثار آنها، جملات تشویق کننده خواندن، نوشته‏های دانش آموزان حاصل از خواندن، اظهار نظر دانش آموزان و معلمان درباره خواندن به تعداد فراوان در معرض دید همگان قرار دارد. اتاقهای کار مدیر، معلم، مشاور و سایر کارکنان با تابلوهایی مختلف با موضوع خواندن تزئین شده است که نشان دهنده اهمیت خواندن از دیدگاه آنان است.
	مجازی	وب سایت، انتشارات، کانالهای خبررسانی و شبکه‏های اجتماعی وابسته به آموزشگاه دارای نمادهای خواندن است، رخدادهای خواندن را اطلاع رسانی می‏کند، نرم افزار جستجو و دستیابی به مواد خواندن کتابخانه فراهم است. دانش‏آموزان ممتاز کتابخوان و نوشته‏های آنان درباره کتابها، مصاحبه‏های با افراد مختلف درباره کتابها در سایت منتشر می‏شود. راهنماهای استفاده از منابع و تکنیکهای درست خواندن در دسترس کاربران است. تازه های کتابخانه اطلاع رسانی می شود. از سیستم پیام رسانی خودکار برای انتشار اخبار کتابخانه استفاده می‏شود.
محتوای آموزشی		محتوای آموزشی طوری طراحی می‏گردد که کتابهای درسی خود بسنده نباشند و در صورت مراجعه معلم و دانش‏آموزان به سایر منابع خواندنی در کتابخانه، مطالب تکمیل و تکالیف انجام می‏گردد.
قوانین و آئین‏نامه‏ها		قوانین بیانگر دیدگاهها و ارزشهای افرادی است که آنها را تدوین نموده‏اند. این قوانین باید مشوق و تأکید کننده بر اهمیت خواندن و حرکت در راه توسعه مهارت خواندن باشد. بسیاری از فعالیتهای فوق برنامه در کشور ما ناقض خواندن هستند و دانش آموزان را از فضای خواندن دور نگه می‏دارد.
فرایندها		فرایندهای اداری، آموزشی و پژوهشی تسهیل کننده دسترسی به منابع برای خواندن است. برای مثال، ساده‏ترین مقررات و کمترین محدودیت برای عضویت دریافت کتاب از کتابخانه تدوین شده است. یا فرایند آسانی برای عضویت دانش‏آموزان و معلمان در کتابخانه‏های عمومی فراهم شده است. یا شرکت دانش آموزان در برنامه‏های کتابخوانی به سادگی صورت می‏گیرد. همچنین، خواندن کتاب و مراجعه به منابع کتابخانه در فرایندهای اساسی پیش بینی شده برای تدریس موضوعات درسی جایگاه اصلی داشته باشد.
ابزار و فناوری		ابزارها و تجهیزات تسهیل کننده استفاده و کاربرد مهارت خواندن به کارگرفته شده و به راحتی در اختیار جامعه مدرسه قرار می‏گیرد. مانند استفاده از نوشت افزار، تابلوهای وایت برد، نوشتن در وبلاگ یا ویکی پدیای مدرسه، درست کردن روزنامه دیواری، استفاده از تابلو اعلانات در قسمتهای مختلف آموزشگاه
تعاملها		منظور از تعامل روابط و کنشهای متقابل بین کارکنان اداری، آموزشی، دانش‏آموزان، اولیای دانش‏آموزان یا مسئولین و انجمن‏های محلی است. تمامی این روابط باید تأیید کننده، تسهیلگر و تقویت کننده رفتار خواندن باشد. پرستیژ و ارزش اجتماعی بالایی برای رفتار خواندن قائل شود و در گفتگوها یا آثار منتشر شده ناشی از تعامل نمودهای خواندن پایدار افراد مشخص باشد.
پارادایم‏ها		پارادایم اصلی آموزش کمک به دانش‏آموزان برای دستیابی به استقلال در یادگیری، یادگیری مادام العمر، تفکر سطح بالا، ایجاد اعتماد به نفس و خود انگاره مثبت در یادگیری باشد. در چنین محیطی بیشتر از ساختن‏گرایی پیروی می‏گردد.
راهبردها		کمک به دانش‏آموز برای کسب مهارت در استفاده از رکن‏های زبان به کمک منابع و محتواهای زبانی مانند خواندن، گوش دادن، صحبت کردن و نوشتن. علاقه مند کردن دانش‏آموزان به یادگیری علم از راه تسلط بر خواندن
رویکردها		رویکرد غالب در چنین آموزشگاهی انجام تکالیف از طریق استفاده از منابع است. دانش‏آموزان به منابع دسترسی دارند و از آنها استفاده می‏نمایند. معلمان به عنوان راهنما در انتخاب و استفاده از متون متناسب با مهارت خواندن عمل می‏کنند و فرصت و تکنیک کافی برای بهره گرفتن از متون را در اختیار یادگیرنده قرار می‏دهند. دانش‏آموزان متوجه می‏شوند که کتاب درسی یا معلم قادر به پاسخگویی تمام پرسشها نیستند و برای پاسخ خیلی از آنها باید درون کتابخانه به جستجو پرداخت. همچنین، متوجه می‏شوند که خیلی از پرسشها بیش از یک پاسخ دارد.
رخدادها		تمامی رویدادهای آموزشگاه رنگ و بوی استفاده مؤثر از خواندن کارکنان و دانش آموزان است. مانند برندگان بهترین کتابخوان فصل، مصاحبه با نویسندگان کتابها، برگزاری جلسات نقد و گفتگو با نویسندگان
میدانهای  تجربه		آموزشگاه و محیط زندگی اجتماعی آن زمینه ساز تجربه خواندن کتابهای متنوع است. دانش‏آموز با مشاهده رفتار خواندن و نحوه استفاده معلمان، مدیر و سایر کارکنان آموزشگاه، دانش‏آموزان برتر کتابخوان، نویسندگان و کتابداران، یاد می‏گیرد که لازمه برقراری ارتباط استفاده ماهرانه از زبان است و برای استفاده ماهرانه از زبان لازم است مهارت خواندن ونوشتن را به صورت کاربردی بیاموزد.

 

منابع:

Schein, E. H. (۲۰۱۰) Organizational culture and leadership, Jossey-Bass, San Francisco, ۲۰۱۰.

Sergiovanni, T. J. (۱۹۹۶). Leadership for the schoolhouse. San Francisco: Jossey-Bass.

Thompson, Michael G. (۱۹۹۳) Understanding School Culture. Independent school magazine [available online: http://www.nais.org/Magazines-Newsletters/ISMagazine/Pages/Understanding-School-Culture.aspx] (access