جشنواره تورق کتاب
جشنواره تورق کتاب
(لیزنا، گاهی دور/گاهی نزدیک: ۱۸۴): مجتبی ملکی: پستچی کشان‌کشان کارتنی را که در دست دارد را در پی خود می‌کشد. بدنش لاغر و نحیف است. انرژی زیادی را صرف می‌کند. غرغر کنان بسته را تحویل می‌دهد، همیشه از درد کمرش و رد درخواست بازنشستگی زودتر از موعدش برایم می‌گوید. او ناراحت است و من خوشحال. او از سنگینی بسته می‌نالد و من از آمدن مرسوله پستی خوشحالم. پس از امضای برگه پستچی با ولع کارتن را باز می‌کنم. با دیدن کتاب‌های جدید چشمانم برق می‌زند؛ زیرا می‌دانم که خون تازه وارد رگ‌های قفسه کتابخانه شده است. طبق روال شروع به ثبت و آماده‌سازی کتاب‌ها می‌کنم.
قبلاً در کتابخانه ما، به محض آماده‌سازی و ثبت کتب، آنها را در محل دیویی خود قرار می‌دادند؛ اما به نظرم باید چند روزی کتاب‌های جدید در مقابل دیدگان مراجعان قرار بگیرند. البته کتابخانه ما ویترینی با عنوان تازه‌های کتاب دارد که کتاب‌ها داخل ویترین قرار می‌گیرند و بعد در ویترین قفل می‌شود. در این صورت عملاً امکان استفاده از کتاب‌های جدید وجود ندارد. پس در نتیجه کتاب‌های جدید را بر روی میز قرار می‌دادم تا مراجعان بتوانند کتاب‌های نو را تورقی بنمایند. با این شیوه کتاب‌هایی که شاید سال تا سال کسی سراغی از آنها نمی‌گرفت، حداقل یک یا دو مرتبه به امانت می‌رفتند.
البته مساله اصلی این یادداشت از اینجا شروع می شود!!! خب کتاب‌هایی که از این به بعد وارد کتابخانه می‌شوند تکلیفشان مشخص است ولی داخل مجموعه با اینکه کتابخانه قفسه باز است کتاب‌های زیادی وجود دارند که حتی یکبار هم به امانت نرفته‌اند. آیا با این همه گزینش و انتخاب یعنی این کتاب‌ها مفید و مناسب مراجعان نبوده‌اند؟ آیا این همه کتاب با سلیقه اعضا جور نبوده است؟ شاید بتوان گفت تعدادی از این کتاب‌ها که استفاده نشده‌اند نتیجه دخیل نکردن کتابدار در مجموعه‌سازی کتابخانه بوده‌اند؛ اما همه آنها که نتیجه این کار نیستند. آیا وظیفه کتابدار فقط این است که سر ساعت در محل کار خود حاضر شود و تعدادی کتاب امانت بدهد و کتاب‌های بازگشتی را در قفسه جای دهد؟ به نظرم هنوز یک جای کار می‌لنگد. حس خوبی از این قضیه ندارم. نمی‌دانم شاید از نظر من اسرافی دارد صورت می‌گیرد. این همه بودجه صرف شود که کتاب بیاید داخل کتابخانه و سالیان دراز سر محل دیویی خود جا خوش کند و خاک بخورد؟ شاید گوشه‌ای از این قضیه هم به سیستم قفسه باز بودن کتابخانه‌های عمومی مربوط شود. قفسه باز بودن کتابخانه‌ها این اشکال را در پی دارد که برخی از اعضاء در مراجعه به کتابخانه بدون مشورت با کتابدار داخل قفسه‌ها می‌شوند و کتاب خود را انتخاب می‌کنند. در این حالت ارتباط بین کتابدار و مراجعه‌کننده کم می‌شود. دایره انتخاب این افراد معمولاً تعداد محدودی کتاب هست. آنها معمولاً کتاب‌های بیشتر به امانت رفته و مستعمل‌تر شده را انتخاب می‌کنند. اینگونه انتخاب، کتاب‌های معمولاً جذاب و مفیدی را که دم دست نبوده‌اند و به امانت نرفته‌اند را به حاشیه رانده و عملاً خاک می‌خورند. بنا را بر این گذاشتم که باید کاری برای استفاده از این کتاب‌ها انجام دهم. برای کاری که می‌خواستم انجام بدهم سوال‌هایی برایم پیش آمد که در صدد پاسخگویی به آنها برآمدم.
·
برای چه کتاب‌هایی و با چه موضوع‌هایی باید کاری کرد؟ کتاب‌های رده‌ها و موضوع‌های عامه‌پسندی را که تابحال به امانت نرفته‌اند را برای ارائه به اعضا انتخاب کنیم. زیرا نباید توقع داشت کتاب‌های ثقیلی مانند کتاب‌های فقهی و یا فلسفی در یک کتابخانه عمومی مورد علاقه اکثر مراجعان باشند. گاهی اوقات ممکن است برخی کتاب‌ها مخاطبان خوبی داشته باشند، اما شاید مخاطبان توان آمدن به کتابخانه را نداشته باشند. به عنوان مثال معلولان و یا دانش‌آموزان مدرسه یک روستا نمی‌توانند به کتابخانه مراجعه کنند.
· چگونه آنها را به اعضا معرفی کنیم؟ به نظر راه‌حل‌های مختلفی از قبیل معرفی کتاب‌ها در وبلاگ کتابخانه، ارسال خلاصه کتب به ایمیل اعضاء و یا معرفی آنها در شبکه های اجتماعی وجود دارد؛ اما آن چیزی که به نظرم بیشتر اثر دارد، لمس کتاب از نزدیک است. جشنواره تورق کتاب این امکان را فراهم می‌کند.
برپایی جشنواره‌های تورق کتاب در داخل و یا خارج از کتابخانه می‌تواند مردم را با متون مکتوب بیشتر آشنا کند. باید کتاب را در برابر دیدگان مردم قرار داد. باید اجازه بدهیم که مردم کتاب‌ها را ورق بزنند. زمانی که افراد کتاب را از نزدیک لمس کنند و ورق بزنند، با نگاهی اجمالی به کتاب، ممکن است با خود بگویند: بله راه حل مشکل من درون این کتاب نهفته است.
می‌توان نمایشگاه دائمی از اینگونه کتاب‌ها داخل کتابخانه دایر نمود. باید به صورت دوره‌ایی کتاب‌ها را در این نمایشگاه قرار داد. نباید تعداد کتاب‌های این نمایشگاه خیلی زیاد باشند. کتابدار می‌تواند با سماجت خودش سر بحث و گفتگو را با مراجعان باز کند. او می‌تواند به معرفی اینگونه کتاب‌ها بپردازد. از آنجایی که مدت امانت هر کتاب ۱۴ روز است درنتیجه به صورت میانگین هر عضو دو هفته یکبار به کتابخانه مراجعه می‌کند. به نظر مدت معقول برای نمایش هر کتاب دو هفته است. برای کتاب‌هایی که از این مجموعه به امانت می‌روند پس از بازگشت یک دو هفته دیگر در معرض نمایش باشند.
جشنواره‌های تورق کتاب در مکان‌های عمومی و در خارج از کتابخانه می‌تواند در آشنایی جامعه‌ی پیرامون آن کتابخانه با متون کتاب‌ها نقش بسزایی داشته باشد. می‌توان در خیابان نزدیک کتابخانه و یا محل‌های پر رفت و آمد این جشنواره‌ها را برگزار کرد. به عنوان نمونه‌ایی دیگر، می‌توان کتاب‌های مربوط به کودکان و نوجوانان را به مدرسه روستاهایی که کتابخانه ندارند، برد. کودکان و نوجوانان آن مدرسه می‌توانند حداقل یک جلسه از ساعت درسی خود را با کتاب بگذرانند. تجربه کار در کتابخانه به بنده ثابت کرده زمانی که کتابی را به کودکان و یا نوجوانان می‌دهید، اکثر آنان با ولع کتاب را ورق می‌زنند، تصاویر آن را نگاه می‌کنند و مطالب را می‌خوانند. اکثر کودکان و نوجوانانی که به دست آنان کتاب دادم بعد از اتمام مطالعه‌شان، از من درخواست گرفتن کتاب دیگری را داشتند. کودکان و نوجوانان تشنه دریافت اطلاعات هستند. آنها زمینه‌ی خوبی در جهت کتاب‌خوان شدن دارند، به شرطی که کتاب را از آنها دریغ نکنیم. ممکن است افرادی که علاقمند به امانت بردن کتاب باشند عضو کتابخانه نباشند، کتابداران می‌توانند با فراهم کردن عضویت آنان زمینه به امانت بردن کتب را فراهم کنند.
البته نباید توقع داشت که تمام این کتاب‌ها به امانت بروند ؛ اما باید تلاش کرد تا کتاب‌ها را بهتر در معرض انتخاب افراد قرار داد.
